Jamnik – najdłuższy blok Warszawy – postawiony pionowo, byłby wyższy od Pałacu Kultury dwukrotnie!

W roku 1965 Oddział Warszawski Stowarzyszenia Architektów Polskich ogłosił konkurs powszechny nr 381 na zagospodarowanie osiedla Szmulowizna w Warszawie. Teren objęty konkursem wynosił 43 ha i znajdował się pomiędzy ulicami Białostocką, Markowską i ówczesnymi projektowanymi trasami N-S oraz Nowokijowską. Inwestorem była Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych”.

Osiedle przewidywano na 10 tys. mieszkańców, a przyjęty normatyw całkowitej powierzchni mieszkaniowej na jedną osobę wynosił 21 m2, co odbiło się potem na małej powierzchni mieszkań. Architekci mieli do wyboru jedną z czterech modyfikacji technologii Unifikacji Warszawskiej II. W projektach miano przewidzieć również szkołę podstawową, trzy przedszkola, żłobek, ogród jordanowski, tereny zielone na sport i rekreację, parkingi, garaże oraz oczywiście punkty handlowo-usługowe.

Miało być ono wizytówką, porządkującą dotychczasowy widok na zaniedbane otoczenie Szmulowizny, który witał wysiadających pasażerów z dworca Warszawa Wschodnia. Należy dodać, że sam dworzec powstający w latach 1962-1969 był obiektem reprezentacyjnym, nowoczesnym (aż do wybudowania Dworca Centralnego był największym tego typu obiektem w stolicy), który nie bez przyczyny za swój wygląd otrzymał zaszczytny tytuł Mistera Warszawy za rok 1969. Dlatego obie budowy są w pewien sposób ze sobą powiązane.

W odpowiedzi na konkurs, wpłynęło aż 66 prac, które przedstawiały różnorodne wizje zagospodarowania wyznaczonego terenu. Można je było jednakże podzielić na dwie grupy, które zakładały budowę budynków punktowych lub krótkich oraz takie, zakładające zagospodarowanie dużymi jednostkami. Biorąc pod uwagę sąsiedztwo ruchliwego dworca oraz potrzebę uzyskania intensywnej zabudowy, przy jednoczesnym zachowaniu dużych przestrzeni otwartych, zdecydowano się wybrać drugie rozwiązanie dla uzyskania właściwej skali przestrzennej. Dodatkowo zdecydowano się, aby wybrać koncepcję zakładającą domknięcie terenu wzdłuż ulicy Kijowskiej, aby podkreślić jej znaczenie jako „ciągu usługowego wiążącego dworzec z ośrodkiem handlowym ulicy Targowej i nowym Centrum Pragi”.

W wyniku powyższych wytycznych, zwyciężyła praca architektów z Wrocławia – Jana Kalinowskiego i Józefa Korniaka. Według komisji spełniała ona wszystkie wymagania i warunki, przy jednoczesnym osiągnięciu dużych przestrzeni pomiędzy budynkami. Komisja miała jednak zastrzeżenia do projektu najdłuższego budynku, znajdującego się przy ul. Kijowskiej – tytułowego Jamnika.

Wspomniana wcześniej SM „Osiedle Młodych”, której dzisiejszą spadkobierczynią jest SM „Osowska”, była do końca lat 60-tych głównym inwestorem budownictwa mieszkaniowego na terenie Pragi i swoim zakresem obejmowała coraz więcej osiedli. Aby usprawnić proces zarządzania tymi zasobami, podjęto decyzję o utworzeniu nowej spółdzielni mieszkaniowej. W dniu 12 listopada 1969 r. na podstawie uchwały Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego (CZSBM – nadrzędny organ spółdzielczości mieszkaniowej w PRL, który przymusowo zrzeszał wszystkie spółdzielnie mieszkaniowe), została utworzona Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa „Praga”, której przekazano część zasobów mieszkaniowym SM „Osiedle Młodych”. Zasoby te obejmowały również teren objęty konkursem, wchodzący dziś w skład Osiedla „Kijowska”, jako „Szmulowizna I”

„Kijowska” to najstarsze osiedle mieszkaniowe, należące do RSM „Praga”. Jego obszar obejmuje ulice: Kijowska – Al. Tysiąclecia – Kawęczyńska – Radzymińska – Białostocka – Tarchomińska – Ząbkowska – Markowska. To właśnie na jego terenie, znajduje się Jamnik – blok mieszczący się przy ul. Kijowskiej 11 w Warszawie. Jest to najdłuższy blok Warszawy (w linii prostej) o długości 508 metrów.

Według licznych teorii, pomijając oficjalne założenia konkursowe, budynek ten, miał stanowić swoistą przegrodę pomiędzy dwoma częściami Pragi, a także pełnić rolę „zasłony” dla zaniedbanych kamienic Szmulowizny. Blok podczas budowy ze względu na swoją długość był zasiedlany stopniowo – w jednej klatce mieszkali już lokatorzy, którzy z okien mogli obserwować dalsze prace.

Warto wspomnieć, że przy budowie Jamnika brał udział znany działacz komunistyczny i przodownik pracy – Albin Siwak, który swoją karierę budowlaną rozpoczął w latach 50-tych jako murarz na budowie Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, a w latach 80-tych był członkiem Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Budowa Jamnika trwała w latach 1971-1973, budynek ma sześć kondygnacji nadziemnych – w pięciu kondygnacjach mieszkalnych mieści się 430 mieszkań, a na parterze znajdują się usługi wzdłuż długiego pasażu. W pod ziemią mieści się dodatkowa kondygnacja z parkingiem, gdzie znajdują się 132 garaże – podziemny parking w latach 70-tych nie był codziennością w PRL.

W tym ponad półkilometrowym Jamniku, znajdują się aż 43 klatki schodowe – w najdłuższym polskim budynku mieszkalnym, gdańskim falowcu z ul. Obrońców Wybrzeża, który mierzy 800 metrów jest ich „tylko” 16. Każda klatka liczy 10 mieszkań, na piętro przypadają po dwa lokale. Na plus jest to, że mieszkania są obustronne, co sprzyja np. wietrzeniu. Z minusów – mieszkańcy skarżą się na dość małe mieszkania. W budynku mieszka około 1200 mieszkańców.

Z ciekawostek – w 2017 roku na bocznej ścianie budynku, został umieszczony mural, przedstawiający jamnika oraz logo RSM „Praga”.

Źródła: RSM Praga 1970-2015, Warszawa 2015; Architektura nr 2/1967.