Cisowa – dzielnic królowa
Jakiś czas temu, miałem przyjemność odwiedzić siedzibę Gdyńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, gdzie z uprzejmości otrzymałem sporo informacji źródłowych na temat powstałych osiedli i bloków oraz otrzymałem album pamiątkowy, wydany z 90-lecia jej powstania. Jest to najstarsza spółdzielnia mieszkaniowa w Gdyni, która w duży sposób wpłynęła na obecny kształt sektora mieszkaniowego miasta. Dzisiaj chciałbym przybliżyć historię powstania osiedli mieszkaniowych GSM w najbardziej wysuniętej na północ dzielnicy Gdyni – Cisowej.
Cisowa to jedna z 21 dzielnic Gdyni. Według danych statystycznych Urzędu Miasta Gdyni za rok 2024 zameldowanych w niej jest 10 548 osób, a więc jest to jedna z większych dzielnic miasta. Położona tuż przy granicy z Rumią, na północno-zachodnim skraju Gdyni i otulona zielenią Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego stanowi ciekawe miejsce do życia.
Nazwa dzielnicy pochodzi od dawniej rosnących na jej terenie cisów, które na przestrzeni setek lat były stopniowo wycinane i nie dotrwały do dzisiejszych czasów, oprócz pojedynczych sztuk. Dodatkowo, początki historii dzielnicy dotyczą Potoku Cisowskiego, który w dokumentach z 1283 r. jest zapisany jako fluvi Sccisoua, co oczywiście kojarzy się z obecną nazwą Cisowa. Tak czy inaczej, powoli mijały długie lata, na terenie Cisowej osiedlało się coraz więcej ludzi, a w międzyczasie powstała Gdynia. Wraz z jej rozwojem, do miasta przyłączono Cisową w 1935 r. W latach 50 XX do dzielnicy trafiła pętla trolejbusowa, co skomunikowało odległą dzielnicę z centrum miasta.
Intensywny rozwój budownictwa mieszkaniowego ruszył w latach 70 XX wieku: “Lata 1971-1975 były okresem dalszego rozwoju Spółdzielni. Rozpoczęta została działalność inwestycyjna na nowym Osiedlu mieszkaniowym w Cisowie.” Słowa te pochodzą z broszury wydanej z okazji 50-lecia Gdyńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która odpowiadała za budowę Cisowej.
W rejonie ulic: Kcyńskiej, Zbożowej i Owsianej powstało 12 potężnych bloków z wielkiej płyty o wysokości od 11 do 12 kondygnacji (w zależności od adresu). Jak wygląda konstrukcja tego typu bloków, przybliżę na podstawie adresu Zbożowa 2.
Budynek został wybudowany w roku 1979 w ramach budowy Osiedla Cisowa III, w technologii wielkopłytowej: WUF-GD/SA/SB/XI. Bazując na pierwszych 3 literach, można stwierdzić, że jest to technologia wielkiej płyty, znana jako Warszawska Uniwersalna Forma (WUF). Powstała ona w Biurze Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego w Warszawie w roku 1967. Była potem adaptowana do potrzeb innych województw, co widzimy w oznaczeniu GD. Dalsze litery to nazwa segmentów z których zestawiony jest budynek, a ostatnia rzymska cyfra, to liczba kondygnacji. Wracając do Gdyni, w bloku są 94 mieszkania 2 i 3 pokojowe, po 23 i 24 mieszkania na każdej klatce schodowej. Klatek schodowych w budynku są 4. Wysokość każdej kondygnacji to 2,70 m, a sufitu w mieszkaniu – 2,53 m. Piwnice mają wysokość 2,30 m. Chociaż w projekcie jest oznaczenie XI, to akurat na Zbożowej 2 jest 12 kondygnacji, zapewne nie miało to znaczenia przy “miksowaniu” okolicznych wieżowców, mających 11 i 12 kondygnacji.
Bazując na oryginalnej dokumentacji, wybrane dane techniczne prezentują się następująco:
- konstrukcja wielkopłytowa była spawana w węzłach, trakty miały rozpiętość: 7,50 m; 6 m; 4,50 m; 3 m; razy 4,80 m. Wyjaśniając, oznacza to, że ten system wielkiej płyty był oparty na siatce modularnej n x 150 cm x 480 cm i na skutek tego zaprojektowano powyższe rozstawy ścian poprzecznych, a trakty miały głębokość 4,80 m. Wynikało to z rozmiaru prefabrykatów systemu bazowego WUF-T/67 (Warszawskiej Uniwersalnej Formy.
- Ściany konstrukcyjne podziemia były prefabrykowane.
- Przedsionki były z elementów prefabrykowanych (czyli wejścia do klatek).
- Ściany nośne wewnętrzne podłużne i poprzeczne.
- Ściany zewnętrzne nośne były prefabrykowane trójwarstwowe. Obecnie oczywiście doszła warstwa docieplenia ze styropianu.
- Stropy w budynku są pełne (nie jak żerańskie z otworami), o grubości 16 cm.
- Balkony mają długość 4,50 m.
- Klatki schodowe tj. biegi, spoczniki i podesty prefabrykowane, oczywiście z okładzinami płyt lastriko (klasyka blokowa).
- Ciekawostką jest zapis o izolacji akustycznej szybu windy i zsypu śmieci: została ona wykonana z płytek Alpeks na lepiku po zewnętrznej stronie ściany sąsiadującej z mieszkaniami.
Tak wyglądają budynki omówionego typu, w tej okolicy Cisowej obecnie:
W trójkącie obejmującym ulice: Czerwonych Kosynierów (dzisiaj Morska), Owsiana i Chylońska zbudowano 11 bloków pięciokondygnacyjnych. Ponad tym trójkątem istnieją jeszcze 3 pięciokondygnacyjne budynki w okolicy ul. Janowskiej.
W wyżej wspomnianym obszarze budowano bloki 5 kondygnacyjne w systemie WK-70 lub wariantach systemu WUF-GD (WUF-GD/SK/SH/V lub WUF-GD/SJ/V.
W systemie WK-70 powstały bloki pod adresem: Chylońska 299, 295, 291, 289, 283 i 279.
Na podstawie dokumentacji budynku przy ul. Chylońskiej 283 , wybrane dane techniczne systemu wielkiej płyty WK-70 prezentują się następująco:
- ściany piwnic są prefabrykowane z grysu bazaltowego o grubości 24 cm, nośne prefabrykowane o grubości 20 cm, a działowe prefabrykowane o grubości 5 cm,
- ściany kondygnacji mieszkalnych zewnętrzne są prefabrykowane z fakturą z grysu “Biała Marianna” (po termomodernizacji jest to nieaktualne) o grubości 27 cm, ściany wewnętrzne nośne mają grubość 15cm, a działowe są prefabrykowane o grubości 5 cm,
- Klatki schodowe tj. biegi, spoczniki i podesty prefabrykowane, oczywiście z okładzinami płyt lastriko (klasyka blokowa).
- Stropy prefabrykowane o grubości 16 cm.
- Wejścia do klatek schodowych zaprojektowane indywidualnie z lekkiej stalowej konstrukcji z przeszkleniami (po remontach zmienione).
Budynek przy ul. Chylońskiej 283 został wybudowany w roku 1980, posiada 6 klatek i 5 kondygnacji. W bloku jest 60 mieszkań (2, 3 i 4 pokoje) po 10 mieszkań na każdą klatkę schodową. Wysokość kondygnacji mieszkalnej wynosi 2,70 m, a wysokość sufitów w mieszkaniach 2,53 m, natomiast wysokość piwnic 2,30 m.
Pozostając w wyżej wspomnianym “trójkącie” ulic: Chylońska – Owsiana – Morska, teraz zapoznam was z konstrukcją 5 kondygnacyjnego bloku przy ul. Chylońskiej 267, który został wybudowany w roku 1980 w technologii wielkiej płyty WUF-GD/SK/SH/V. W budynku są 4 klatki schodowe, po 10 mieszkań na każdą klatkę, co daje 40 lokali mieszkalnych (3 i 4 pokojowych). Wysokość kondygnacji mieszkalnej wynosi 2,70 m, wysokość sufitów w mieszkaniach wynosi 2,53 m, a wysokość piwnic 2,30m.
Wybrane dane techniczne z dokumentacji prezentują się następująco:
- prefabrykaty mają wymiary jak omawiane na samym początku bloki 11/12 kondygnacyjne,
- podobne zastosowania konstrukcyjne jak ww omawianych wieżowcach,
- ściany kondygnacji mieszkalnych mają grubość 26 lub 25 cm,
- stropy pełne o grubości 16 cm,
- klatka schodowa z elementów prefabrykowanych, z nakładką z lastriko,
- ściany działowe kondygnacji mieszkalnych żelbetowe, wielkopłytowe prefabrykowane.
Podobna zabudowa, wraz z 5 wieżowcami o 11 kondygnacjach i 20 czteropiętrowych została wybudowana w kwartale Owsiana, Czerwonych Kosynierów (Morska), Chylońska i Południowa. Do spółdzielni GSM nie należą z tego wykazu dwa bloki 4 piętrowe (Chylońska 230 i Morska 228).
Wieżowce i następujące typy mieszczą się pod adresami:
- Janowska 3: WUF-T/SA/SB/XI
- Chylońska 249: WUF-T/SB/XI
- Kcyńska 3: WUF-GD/SB/XI
- Chylońska 177: WUF-GD/SB/XI
- Południowa 2: WUF-GD/SB/XI
Powyższe technologie są tożsame z omawianymi wieżowcami przy ul. Kcyńskiej, Zbożowej i Owsianej, różniące się liczbą mieszkań, więc nie ma potrzeby powtarzania danych technicznych, budynki powstały w podobnym zakresie czasowym co ww wspomniane.
źródło: https://tiny.pl/m859vfh2
Blok przy ul. Morskiej 230, nie należący do GSM.
Bloki czteropiętrowe, należące do GSM w tej części Cisowej powstały jako pierwsze w latach 1974-1977. Pojawia się tutaj znowu inna technologia wielkiej płyty – MBP:
- Morska 220: MBP/V -1976
- Morska 222:MBP/V – 1976
- Morska 224: MBP/V – 1976
- Chylońska 213: MBP/V – 1975
- Chylońska 211: MBP/V – 1975
- Chylońska 209: MBP/V – 1975
- Chylońska 203: MBP/V – 1975
- Chylońska 201: MBP/V – 1975
- Chylońska 199: MBP/V – 1975
- Kcyńska 4: MBP/V – 1974
- Kcyńska 6: MBP/V – 1974
- Kcyńska 8: MBP/V – 1974
- Kcyńska 10: MBP/V – 1974
- Kcyńska 7: MBP/V – 1977
- Kcyńska 5: MBP/V – 1977
- Szubińska 7: MBP/V – 1977
- Morska 214: MBP/V – 1977
- Południowa 4: MBP/V – 1977
Powyższe budynki o wysokości 5 kondygnacji powstały według projektu tzw. “Zestawu Gdańskiego” z lat 1971-1975. Dokładniejsze oznaczenie to: G/MBP/V/WP/8.1. Na przykładzie budynku Chylońska 203 omówimy szczegóły projektowe tego systemu wielkiej płyty. Blok ten jest 5 klatkowy, zawiera 75 mieszkań (1, 2 i 3 pokojowe) po 15 lokali na każdej klatce schodowej. Wysokość kondygnacji mieszkalnej wynosi 2,70 m, wysokość sufitów – 2,55 m a wysokość piwnic to 2,25 m. Ciekawostką jest fakt istnienia w dokumentacji wbudowanych mebli (szafy ubraniowe). Budynek te, jak i pozostałe, powstały w ramach osiedla “Cisowa I”. Opracowanie dokumentacji technicznej przygotowane zostało zgodnie z instrukcją: “Wytyczne projektowania budynków mieszkalnych z segmentów” Biura Projektów Typowych Studiów Budownictwa Miejskiego (Warszawa 1970 r.).
Wybrane dane techniczne z dokumentacji:
- ściany podziemia wykonane z prefabrykatów wielkoblokowych (inne niż wielkopłytowe),
- ściany kondygnacji mieszkalnych wykonane z wielkiej płyty – poprzeczne nośne,
- ściany szczytowe o grubości 18 cm, ocieplone gazobetonem,
- ściany zewnętrzne podłużne osłonowe – elementy średniowymiarowe,
- stropy wielkopłytowe, żelbetowe, pełne o grubości 10 cm,
- schody – prefabrykowane, z okładziną lastriko,
- ściany działowe kondygnacji mieszkalnych prefabrykowane żelbetowe o grubości 6 cm.
W latach 80, zbudowane zostało najdalej wysunięte na północ osiedle Sibeliusa – tutaj w rejonie ulic: Kurpińskiego, Stokowskiego i Sibeliusa powstało 10 budynków 5 kondygnacyjnych. Opracowanie dokumentacji technicznej przygotowane zostało zgodnie z instrukcją: “Wytyczne projektowania budynków mieszkalnych z segmentów” Biura Projektów Typowych Studiów Budownictwa Miejskiego (Warszawa 1970 r.). Bloki te nie należą do GSM, więc w tej części zabraknie dokumentacji technicznej. Ciekawostką jest fakt, że większość bloków z tego osiedla nie przeszła jeszcze całkowitej termomodernizacji.
Osiedle Sibeliusa oraz wieżowców w okolicy Owsianej są wtulone w Trójmiejski Park Krajobrazowy, a widoki z okien mieszkań są bogate w całoroczną zieleń drzew iglastych. Niestety w rejonie wieżowców, deweloperzy postanowili zmienić tę okolicę i zniszczyć pierwotną koncepcję osiedla.
Warto również wspomnieć na koniec, że w Gdyni Cisowej znajduje się baza postojowa pociągów PKP SKM Trójmiasto oraz Polregio wraz z zapleczem biurowym SKM – dużym miejscem pracy. W przeszłości, w Cisowej działała również Fabryka Domów, będąca dostawcą materiału budowlanego nie tylko dla osiedli Cisowej, lecz i reszty Gdyni.
Źródła:
https://bip.um.gdynia.pl/dane-podstawowe,1762/dzielnice,364788
https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Dzielnica-cisow-gdzie-cisow-juz-nie-ma-n199716.html
https://www.gdynskasm.pl/spoldzielnia/historia.html#broszura
https://www.gdynskasm.pl/spoldzielnia/historia.html#broszura
