Socmodernizm na znaczkach pocztowych z NRD

Filatelistyka to dzisiaj dość rzadkie i raczej zapomniane hobby. Chociaż nadal odbywają się wystawy filatelistyczne i w Polsce działa wciąż Polski Związek Filatelistów, którego historia sięga 1950 r., to jest to raczej nisza. Dzisiaj mało kto wysyła listy i udaje się na pocztę po odbiór zamówionego abonamentu w celu kolekcjonowania nowych wydań znaczków pocztowych.

Warto wspomnieć, że w XX wieku, znaczki pocztowe, zwłaszcza w krajach bloków wschodniego, oprócz walorów kolekcjonerskich, stanowiły również nośnik propagandy. Przedstawiały one różne wydarzenia historyczne, na wielu z nich widniały portrety przywódców partii komunistycznych, czy też chwaliły osiągnięcia w różnych dziedzinach. W dzisiejszym wpisie, skupimy się na aspekcie architektonicznym, a dokładniej mówiąc – socmodernistycznym, znaczków z Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Podczas poszukiwań w katalogu filatelistyki z NRD, wytypowałem 34 znaczki pocztowe, które można zakwalifikować do tematyki socmodernistycznej. Pochodzą one z lat 1964-1989, a więc nie obejmują całego okresu istnienia kraju, który powstał 7 października 1949 r. i przetrwał do 3 października 1990 r. Niektóre z nich, zostały wydane w ramach większej serii, obejmującej kilka znaczków np. na 15-lecie NRD, ale skupimy się tylko na socmodzie.

Oba pierwsze znaczki, odnoszące się do tematyki budownictwa w NRD, zostały wydane z okazji 15-lecia istnienia państwa. Pierwszy przedstawia robotnika budowlanego, stojącego na tle stawianego z wielkiej płyty osiedla. Drugi, przedstawia nowoczesne centrum Berlina na tle flagi NRD.

W roku 1968 został wypuszczony znaczek z okazji 7 Kongresu Wolnych Niemieckich Związków Zawodowych (Freier Deutscher Gewerkschaftsbund). W tle związkowców przedstawiona została zabudowa bloków mieszkalnych.

Kolejnych sześć znaczków związanych w jakiś sposób z budownictwem socmodernistycznym, zostało wydanych z okazji 20-lecia NRD. Przedstawiały one architekturę, związaną z poszczególnymi miastami. Poczynając od znaczka z największym nominałem – 1 marka, przedstawia on zabudowę Alexanderplatz w Berlinie wraz z wieżą telewizyjną oraz zabytkowym Czerwonym Ratuszem. Pozostałe pięć znaczków przedstawia zabudowę w miastach: Halle-Neustadt, Suhl, Magdeburg, Eisenhüttenstadt i Rostock.

W roku 1971 odbył się 8 zjazd Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec. W składzie serii znaczków, wydanych z tej okazji znalazł się portret robotnika budowlanego z zabudową mieszkaniową w tle.

W roku 1973 została wydana seria znaczków związana z architekturą NRD. Sześć z nich można przyporządkować do serii “socmodowej”. Zaczynając od najniższego nominału:

• 10 fenigów przedstawia zabudowę ulicy Rathausstraße w Berlinie, a dokładniej mówiąc centrum handlowe Rathauspassagen oraz fontannę Neptuna.
• Na znaczku o nominale 15 fenigów można zobaczyć zabudowę mieszkaniową na Wyspie Rybackiej (Fischerinsel) oraz budynek słynnej w NRD restauracji Großgaststätte Ahornblatt,
• Kolejny znaczek o nominale 20 fenigów prezentuje Plac Lenina z pomnikiem wodza rewolucji na tle charakterystycznej zabudowy mieszkaniowej w tym miejscu. Sam pomnik został zdemontowany w roku 1992.
• Znaczek pocztowy o nominale 25 fenigów przedstawia zabudowę Alexanderplatz w Berlinie – Dom Nauczyciela z mozaiką, Interhotel „Stadt Berlin” oraz zegar czasu światowego Urania.
• Przedostatni znaczek z tej serii nosi wartość 30 fenigów i przedstawia na pierwszym planie Pomnik rewolucyjnego ruchu robotniczego w mieście Halle (Saale), który został zdemontowany w roku 2003. W jego sąsiedztwie, są budynki z Riebeckplatz.
• Ostatni znaczek o nominale 30 fenigów, przenosi nas do Karl-Marx-Stadt (dzisiaj Chemnitz). Znajduje się tam gigantyczna rzeźba z brązu, przedstawiająca głowę Karola Marksa. Gigantyczna dlatego, że sama głowa ma 7 metrów wysokości, a postument 6 metrów. Elementem rzeźby jest znajdujący się na budynku z tyłu napis, pochodzący z Manifestu Komunistycznego: Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!” w 4 językach.

W tym samym roku, z okazji 10 Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów, który odbył się w Berlinie (oczywiście ciągle mowa o wschodnim) został wypuszczony znaczek przedstawiający wyżej wspomniane: wieżę telewizyjną i zegar z Alexanderplatz.

W roku 1976 z okazji Targów Lipskich został wydany znaczek na którym znajduje się wysoki wieżowiec mieszkalny – 32 piętrowy Wintergartenhochhaus – był to najwyższy blok mieszkalny w całej NRD, którego budowa trwała w latach 1970-72.

W roku 1976 odbył się 9 zjazd Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec. W składzie serii znaczków, wydanych z tej okazji znalazła się zabudowa mieszkaniowa z wielkiej płyty, zestawiona z przemysłem.

Znaczki z roku 1979 przedstawiają inicjatywy budowlane Wolnej Młodzieży Niemieckiej (FDJ – Freie Deutsche Jugend). Były to odpowiednio, zgodnie z kolejnością znaczków: budowa kompleksu mieszkaniowego Leipziger Straße oraz budowa ostatniego wielkiego osiedla mieszkaniowego NRD – Marzahn.

Dwa znaczki wydane w roku 1979 z okazji 30-lecia NRD przedstawiają młodą rodzinę niemiecką na tle wieżowca mieszkalnego oraz robotnika, również na tle budowli.

Z okazji 18 Festiwalu Robotniczego NRD wydano znaczek przedstawiający najbardziej znane budynki Okręgu Rostock (okręg niem. Bezirk to odpowiednik polskiego województwa), w tym charakterystyczny tarasowy blok z wielkiej płyty. To właśnie w tym okręgu odbyła się ta impreza. Należy dodać, że był to festiwal kulturalny, odbywający się w Niemieckiej Republice Demokratycznej od 1959 roku, początkowo co roku, a później co dwa lata i trwający za każdym razem tydzień. Występowali w nich krajowi i zagraniczni artyści zawodowi i ludowi zajmujący się literaturą, teatrem, muzyką i sztukami wizualnymi.

W roku 1981 z okazji Targów Lipskich został wydany znaczek na którym znajduje się Hotel Merkur – 96 metrowy kompleks, mający zapewnić bazę noclegową dla gości targów. Warto wspomnieć, że jego budowa od 1978 r., była przedsięwzięciem socjalistyczno-kapitalistycznym, projekt wykonała firma z Japonii, a wszystkie prefabrykaty betonowe potrzebne do budowy elewacji zostały sprowadzone z Berlina Zachodniego.

Dwa lata po poprzedniej edycji, Festiwal Robotniczy zawitał do Okręgu Neubrandenburg. Z tej wydano znaczek przedstawiający najbardziej znane budynki okręgu.

Z okazji 35-lecia NRD w 1984 r. został wydany znaczek przedstawiający zestawienie starej zabudowy kamienicznej z górującym nad nią blokiem z wielkiej płyty.

Rok 1987 to 750-lecie istnienia Berlina. Z tej okazji została wydana seria znaczków:

• znaczek o nominale 10 fenigów przedstawia nową dzielnicę wielkopłytowych bloków: Marzahn, o której już wspominałem wcześniej we wpisie. Jako, że bloki mieszkalne były budowane na terenie dotychczasowej zabudowy wiejskiej (która ostała się do dzisiejszych czasów), to zestawiono zabudowę dzielnicy na zasadzie stare/nowe.
• Nominał 70 fenigów prezentuje pomnik Marksa i Engelsa w Berlinie, a w tle widoczny jest Pałac Republiki (niestety wyburzony po upadku NRD).
• Nominał najwyższy z serii – 1,35 marki, prezentuje okolicę Ernst-Thälmann-Park, czyli Parku nazwanego na pamięć działacza komunistycznego Ernsta Thälmanna. Został on założony w roku 1986 na terenie dawnej gazowni węglowej w dzielnicy Berlin Prenzlauer Berg. Warto wspomnieć, że założenie obejmujące pomnik (oczywiście wyżej wspomnianego jegomościa), basen, planetarium, szkołę i bloki mieszkalne dla 4 tys. osób, zostało zaprojektowane właśnie na okazję zbliżającego się 750-lecia Berlina. Sam 14 metrowy pomnik Thälmanna istnieje do dzisiaj i jest znanym miejsce do jazdy na deskorolce.

W roku 1987 został wypuszczony znaczek z okazji 11 Kongresu Wolnych Niemieckich Związków Zawodowych (Freier Deutscher Gewerkschaftsbund). Przedstawia ona pracownika budowy wraz z planem nowego osiedla z wielkiej płyty.

W roku 1988 odbyła się 10 wystawa znaczków pocztowych młodzieży – z tej okazji wydano znaczek, przedstawiający zestawienie budynków Karl-Marx-Stadt, w tym wspomnianego wyżej pomnika Marksa.

Dochodząc do końca zestawienia – na 40-lecie istnienia NRD została wydana seria znaczków, wśród których dwa są związane z architekturą socmodu. Pierwszy z nich o nominale 20 fenigów przedstawia architektów z makietą nowego osiedla. Z kolei o nominale największym – 1,35 marki przedstawia duże godło NRD oraz trwającą budowę bloków mieszkalnych.

Źródło: wszystkie skany znaczków pocztowych pochodzą z serwisu StampData.com.