Stegny – pierwsze warszawskie osiedle z wielkiej płyty
Chociaż już w latach 50 XX wieku w PRL do budowli osiedli mieszkaniowych wykorzystywano różne technologie prefabrykacji, to w latach 70 pełną parą ruszyła budowa osiedli w technologii wielkiej płyty. Pierwszym miejscem w Polsce, w którym powstało osiedle wybudowane w nowo opracowanym systemie W-70 był Radom – dzielnica Ustronie, natomiast pierwszym osiedlem wielkopłytowym w stolicy kraju były Stegny.
Architektami odpowiedzialnymi za projekt osiedla byli: Jadwiga Grębecka, Jan Szpakowicz i Romuald Welder. Zanim ruszyły prace budowlane, na Służewcu w Warszawie powstała fabryka domów – miejsce, w którym wytwarzano prefabrykaty do montażu domów mieszkalnych. Realizacja prac zaczęła się w 1971 roku i trwała do 1976 r. Inwestorem odpowiedzialnym za budowę osiedla była Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa “Energetyka”.
Zgodnie z planami architektów osiedle miało zająć 75 ha – ogromny teren, stanowiący bardziej miejsce dla całej dzielnicy, niż jak były nazywane wtedy Stegny – osiedlem. Było ono zaplanowane dla 30 tys. mieszkańców. Nowe przedsięwzięcie zostało usytuowane w południowej części Warszawy pomiędzy ulicami Sobieskiego, Idzikowskiego oraz Wilanowską. Zaplanowano budowę łącznie 8057 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 368 385 m2. Wraz z zabudową mieszkalną przewidziano budowę szkół, przedszkoli, sklepów, garaży oraz innych punktów usługowych o łącznej powierzchni 70 000 m2. W centrum, pomiędzy ulicami Egejską i Sycylijską miało powstać wielkie centrum handlowe, niestety to nie nastąpiło i w XXI wieku powstały tam osiedla deweloperskie.
Nowatorskim rozwiązaniem było odizolowanie ruchu pieszego od samochodowego – wewnątrz osiedla nie przewidziano miejsca na drogi, których miejsce zajęła duża liczba zieleni, ułożonej w pasie północ-południe, co osiągnięto poprzez odpowiednie rozmieszczenie budynków. Do bloków, zbudowano jedynie niewielkie ślepe uliczki, pozwalające dojechać do parkingów w pobliżu miejsca zamieszkania. W czasach budowy osiedla, obliczono ich pojemność na 70 aut dla 1000 mieszkańców. Architekci przewidzieli również rezerwę na rozwój motoryzacyjny w przyszłości – na ich miejscu miały powstać dobudowane parkingi piętrowe – 150 miejsc parkingowych na 1000 mieszkańców.
Wspomniany powyżej układ osiedla północ-południe wynikał z miejscowych warunków klimatycznych, projektanci osiedla dobrali wysokość budynków oraz ich rozmieszczenie w taki sposób, aby zapewnić odpowiedni przewiew na osiedlu właśnie w takich kierunkach. W centralnym punkcie osiedla umieszczono zespół budynków 11 kondygnacyjnych oraz 7 punktowców o wysokości 16 kondygnacji. Kompozycję przestrzenną zamykały promieniście ustawione niskie budynki 5 kondygnacyjne, oddzielone pasami zieleni parkowej, służącej równocześnie rekreacji i funkcjom wietrzenia.
Budynki osiedla Stegny, zmontowane ze służewieckiej fabryki domów powstały w systemie szczecińskim wielkiej płyty. Mieszkania na tym osiedlu powstały w następujących typach:
- M2 – 31 m2
- M3 – 42,4 m2
- M4 – 52,8 m2
- M5 oraz M6 – 63,56 m2
Nazwy poszczególnych ulic wewnątrz osiedla zyskały nazwy od popularnych kurortów nadmorskich, co ciekawe zostały podzielone na czarnomorskie i śródziemnomorskie, dlatego spacerując po Stegnach, możemy zauważyć tabliczki z takimi nazwami jak m.in.: Iberyjska, Sewastopolska, Jałtańska, Capri, Portofino czy też Batumi.
Podczas zbliżającego się powoli końca budowy wielkiego osiedla, nastąpiło wyjątkowe wydarzenie, jakim było oddanie do użytku milionowego mieszkania spółdzielczego. Nastąpiło to grudniu 1974 r. przy ul. Marsylskiej 3. Tak ważne wydarzenie z punktu widzenia propagandowego PRL zostało oczywiście upamiętnione tablicą, która znajduje się do dziś na tym budynku.
Pomimo tego, że sam projekt osiedla jeszcze przed wbiciem pierwszych łopat, dostał nagrodę Ministra Budownictwa w 1970, to rzeczywistość Polski Ludowej okazała się inna. Pierwsze zasiedlenie bloków miało miejsce w lipcu 1972 r. przy ul. Krymskiej 4 i 5, Batumi 6 oraz Złotych Piasków 2 i 3. Lokatorzy skarżyli się na przemarzanie mieszkań oraz przeciekanie deszczu na łączeniach prefabrykatów. Zamontowane okna były nieszczelne, więc mieszkańcy uszczelniali je na wszelkie sposoby.
Warto również wspomnieć, że na rogu osiedla, w okolicy Mangalia powstały 3 duże hotele robotnicze, które po przemianach ustrojowych zostały zamienione w hotele dla turystów o nazwach Atos, Portos i Aramis. Jeden z nich, do dzisiaj jeszcze nie jest ocieplony styropianem i możemy podziwiać wielką płytę w oryginale.
Źródło: Młody Technik 1/1974; Gazeta Wyborcza https://tiny.pl/t_0yp2pf; Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa Energetyka https://tiny.pl/fc3c8v1k.
