Radziecka seria bloków 137

Druga połowa lat siedemdziesiątych XX to okres intensywnej działalności budownictwa mieszkaniowego z wielkiej płyty, zarówno w Polsce, jak i innych krajach bloku wschodniego. Dzisiejszy wpis będzie dotyczył projektu serii bloków 137, pochodzących z ówczesnego Leningradu.

Generalny plan rozwoju Leningradu zakładał budowę 30 milionów metrów kwadratowych powierzchni mieszkaniowej w ciągu 20 lat. Dlatego właśnie inżynierowie poszukiwali coraz lepszych rozwiązań projektowych, mających na celu ulepszyć proces budowania nowych osiedli.

Prace projektowe rozpoczęły się w roku 1968 w pracowni nr 16 biura “Lenprojekt” pod przewodnictwem architektów: Ilii Kuskowa oraz Ilii Kuskowa. Nowa seria bloków mieszkalnych została nazwana roboczo 1ЛГ-701У (pl – 1LG-701U) – przekładając skrót na język polski: 1 – blok mieszkalny, LG – seria leningradzka miejska, 7 – liczbę wariantów kondygnacji, 01 – numer porządkowy serii oraz U – unifikacja.

W ciągu lat trwania prac projektowych zmieniono nazwę serii na 137 i wybrano miejsce na pierwszy budynek, miało to miejsce w roku 1972. Blok zaczęto budować w dzielnicy Leningradu – Kupczino przy ul. Belgradskiej 8. Plan zakładał ukończenie budowy w rok, jednakże z powodu trudności z dostarczeniem materiałów budowlanych z Kombinatu DSK-2, budowa się przeciągała – powodem było m.in. to, że… miejscowa milicja drogowa nie wydała na czas zezwolenia na przewóz ulicami miasta transportów z betonowymi fabrykatami o ogromnej masie od 5 do 9 ton. Po interwencji lokalnego działacza partyjnego prace ruszyły 8 maja 1974 roku i budynek został przyjęty do użytkowania już 30 września.

Projekt wyróżniał się w tym czasie od innych budynków mieszkalnych, wszystkie pomieszczenia były zaprojektowane na planie kwadratu, pokoje mieszkalne miały rozmiar od 10 do 15 m², przedpokój 7-10 m², kuchnie 8-9 m², toaleta i łazienka stanowiły osobne pomieszczenia, z czego łazienka miała rozmiar 1,7 m², wysokość sufitu wynosiła aż 2,7 m, a każde mieszkanie posiadało duży balkon. Do mieszkań przygotowano specjalnie zaprojektowane wbudowane meble.

Nowatorskim rozwiązaniem w tym pierwszym bloku z nowej serii było umieszczenie instalacji elektrycznej nie w ścianach, lecz w plastikowych listwach. Na parterze budynku znajdowała się przestronny przedsionek dla wózków. Drzwi wejściowe do bloku były drewniano-aluminiowe – w Związku Radzieckim było to nowoczesne rozwiązanie. Na terenie bloku były również umieszczone krany z ciepłą i zimną wodą, będące udogodnieniem przy sprzątaniu klatek schodowych.

Blok miał osiemnaście pięter, z czego piętnaście było przeznaczone na część mieszkalną. Piętro szesnaste było techniczne, a dwa ostatnie były dla wspólnego korzystania przez mieszkańców. Ambitne plany zakładały organizację biblioteki, klubu i pomieszczeń na spotkania mieszkańców, a na ostatnim – salę na 150 miejsc. Rzeczywistość jak zwykle okazała się inna, plany były ciągle odkładane, jeszcze kilka lat później, w roku 1978 na ostatnim piętrze znajdowała się ciągle wystawa pn. “Doskonalenie wielkopłytowego budownictwa mieszkaniowego w Leningradzie”, na której można było zobaczyć makiety, projekty i plany przyszłych budynków mieszkalnych. Przetrwała do roku 1980, a potem na dwóch ostatnich piętrach urządzono po prostu pomieszczenia gospodarcze i mieszkanie służbowe.

Podobną konstrukcję budynku mieszkaniowego wybudowano jeszcze w Leningradzie 8 razy – jednakże bez dwóch ostatnich pięter “klubowych”, więc budynki miały tylko 15 pięter.

Dlatego w 1978 roku w sali na 19. piętrze znajdowała się stale działająca wystawa “doskonalenie wielkopanelowego budownictwa mieszkaniowego w Leningradzie”, na której prezentowane były makety, projekty i plany budowanych i planowanych budynków. Istniała do końca lat 80. Następnie na 18 i 19 piętrze urządzono pomieszczenia pomocnicze i mieszkania służbowe.

To tyle z dziejów budowy prototypowego bloku. Teraz powiedzmy więcej o samej konstrukcji bloków z serii 137.

Charakterystyczną cechą serii było zastosowanie projektowania na podstawie tworzenia bloków-sekcji i zasady zmiany planów mieszkań na etapach poszczególnych pięter, dzięki temu pojawiła się możliwość dość dowolnego kształtowania konfiguracji poszczególnych części budynku mieszkalnego – długości, wysokości pięter i zastosowania indywidualnych cech elewacji dla każdego z nowo budowanych bloków, przy jednoczesnym pozostaniu przy prefabrykacji z wielkiej płyty i budownictwa uprzemysłowionego. Zastosowanie różnych typów mieszkań na poszczególnych piętrach umożliwiała również przeznaczenie ich dla różnej wielkości rodzin.

Konstrukcja bloku była bezszkieletowa, ze ścianami nośnymi podłużnymi i poprzecznymi. Odstęp między poprzecznymi ścianami nośnymi wynosił odpowiednio: 3,6 m, 4,8 m, 6 m i 7,2 m – dla pokoi mieszkalnych, dla korytarzy – 2,4 m; dla miejsc pomiędzy dwoma oknami lub oknem i drzwi – 1,2 m. Wracając do wyżej wspominanych pokoi na planie kwadratu, ich kształt był możliwy dzięki właśnie odstępowi 3,6 m – pomieszczenia zbliżały się proporcjami do kwadratu i miały większą powierzchnię. Ściany z prefabrykatów były trójwarstwowe z keramzytobetonu, ocieplone o grubości 400 mm. Stropy o grubości 160 mm żelbetowe. Windy zaplanowane dwie na klatkę – jedna pasażerska, druga towarowa. Liczba pięter: od 8 do 15, w niektórych przypadkach 17.

W czasach opracowania serii 137, kombinaty fabryki domów (DSK od rosyjskiego ДСК), miały możliwość produkcji prefabrykatów tylko dla jednego typu bloków, w celu możliwości rozwoju produkcji mieszkaniowej, to właśnie na początku lat 70, postanowiono zmienić ten styl produkcji. Dla porównania – leningradzkie DSK na początku swojego działania produkowały jedynie 300 rodzajów prefabrykatów, a po zmianach – 3600.

Nowatorską rzeczą było zastosowanie przestrzennych prefabrykatów przy budowie bloków serii 137, co pozwalało na urozmaicenie elewacji budynków oraz kształtowanie poszczególnych mieszkań w środku. Miały one kształt liter rosyjskich i łacińskich: П, Г oraz Z.

W serii 137, były również przewidziane mieszkania dwupoziomowe – rzecz niezwykła w latach 70. Plany mieszkań były urozmaicone, a przykłady kształtowały się m.in. następująco:

Seria bloków 137 z biegiem lat poddawana była różnym modyfikacjom i ulepszeniom, co odnajdywało się w numeracji, np. 137.11, 137.12 itd. Należy podkreślić, że był to jeden z bardziej udanych radzieckich projektów bloków mieszkalnych, co pokazuje data stosowania serii 137 w różnych wariantach od roku 1974 aż do roku 2015, czyli 41 lat.

Źródła:

Architektura ZSRR, numery: 9,11/1976

https://spbvedomosti.ru/news/nasledie/pervyy-iz-137-kh-byl-sdan-v-ekspluatatsiyu-rovno-polveka-nazad

https://domavspb.narod.ru/index/0-847